CÁC PHONG TỤC VÀ TÍN NGƯỠNG CỦA NGƯỜI CA DONG Ở HUYỆN SƠN TÂY

CÁC PHONG TỤC VÀ TÍN NGƯỠNG CỦA NGƯỜI CA DONG Ở HUYỆN SƠN TÂY

Người dân tộc Ca Dong, một nhánh của dân tộc Xơ Đăng, sống chủ yếu ở huyện Sơn Tây, tỉnh Quảng Ngãi. Họ có một hệ thống phong tục và tín ngưỡng độc đáo, phản ánh lối sống, quan niệm, và mối liên kết chặt chẽ với thiên nhiên và cộng đồng. Dưới đây là một số đặc điểm chính:

1. Phong tục

• Cưới hỏi:

Lễ cưới của người Ca Dong mang đậm tính truyền thống, với nhiều nghi thức gắn bó với gia đình và cộng đồng. Khi nam nữ yêu nhau và muốn cưới, nhà trai phải chuẩn bị sính lễ để mang đến nhà gái, thường là trâu, lợn, hoặc nông sản. Nghi thức cưới thường tổ chức linh đình với các điệu múa và âm nhạc truyền thống.

• Lễ hội:

Các lễ hội của người Ca Dong thường gắn với nông nghiệp, đặc biệt là lễ cúng lúa mới. Họ tổ chức nghi lễ để tạ ơn thần linh đã ban cho mùa màng bội thu và cầu mong mùa sau được tốt lành.

Ngoài lễ cúng lúa mới thì người Ca Dong ở Sơn Tây còn có lễ hội ăn trâu (kaq-ka-pơ). Tuy là lễ của gia đình nhưng cả họ hàng làng xóm cùng góp sức chung lo. Lễ đâm trâu thường tổ chức vào tháng 3, tháng 4 âm lịch. Mục đích tạ ơn thần linh, tổ tiên, khoản đãi bà con họ hàng làng xóm khi gia đình tai qua nạn khỏi, làm ăn khấm khá. Nét độc đáo của lễ hội đâm trâu là hình tượng cây nêu (loang gâng), một hình tượng mang đậm bản sắc dân tộc. Cây nêu được làm công phu tốn kém thời gian cả tháng trời với những chi tiết trang trí độc đáo, uy nghi hùng dũng, vô cùng đẹp mắt. Qua lễ hội, bản sắc tinh hoa ở trang trí cây nêu, ở trang phục, trang sức, ở nghệ thuật diễn xướng: âm nhạc, múa hát, yếu tố cố kết cộng đồng được biểu lộ tập trung nhất, rõ ràng nhất.

Hình tượng cây nêu (loang gâng) trong nét văn hoá của người Ca Dong
Lễ hội ăn trâu của người Ca Dong Sơn Tây

Các lễ hội của người Ca Dong thường gắn với nông nghiệp, đặc biệt là lễ cúng lúa mới. Họ tổ chức nghi lễ để tạ ơn thần linh đã ban cho mùa màng bội thu và cầu mong mùa sau được tốt lành.

• Nhà ở:

Hình ảnh nhà sàn của người Ca Dong

Người Ca Dong sống trong các ngôi nhà sàn, thường được làm từ gỗ, tre, và lá, phù hợp với địa hình đồi núi. Nhà ở không chỉ là nơi sinh hoạt mà còn là không gian thể hiện sự gắn bó giữa các thế hệ trong gia đình.

• Phong tục vòng đời:

Các nghi lễ như lễ đặt tên, lễ trưởng thành, và lễ tang đều có ý nghĩa tâm linh, thể hiện sự chuyển giao giữa các giai đoạn trong đời người.

2. Tín ngưỡng

• Tín ngưỡng theo thuyết “vạn vật hữu linh”, cúng bái các vị thần trời (ta-roc, vu rai); vị thần đất (yaq  ta-neh), thần nước (yaq ko, hwing). Nữ thần sáng tạo con người (y kôh-y kah), thần núi (pa-gep) và các hồn ma, tổ tiên ông bà (vóc mong). Người Ca Dong gọi thần linh là kan kiêc, gọi hồn ma là kiêc choc. Cúng kiếng cầu mong điều lành, cầu mong những ước nguyện tốt đẹp của con người được trở thành hiện thực.Thờ cúng thần linh: Người Ca Dong tin rằng mọi vật trong tự nhiên đều có linh hồn và thần linh cai quản. Các thần như thần núi, thần sông, thần rừng, và thần lúa đóng vai trò quan trọng trong đời sống của họ.Lễ cúng: Những nghi lễ cúng thần linh, như lễ cúng lúa mới, lễ cúng thần rừng, thường được tổ chức để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và xua đuổi bệnh tật. Những nghi lễ này thường đi kèm với việc hiến tế gà, lợn, hoặc trâu.

3. Đặc điểm nổi bật khác

• Lối sống cộng đồng:

Người Ca Dong đề cao tính đoàn kết và chia sẻ trong cộng đồng. Họ thường cùng nhau thực hiện các công việc lớn như dựng nhà, làm nương rẫy, hoặc tổ chức lễ hội.

• Tôn trọng thiên nhiên:

Tín ngưỡng của họ gắn bó chặt chẽ với thiên nhiên, thể hiện qua việc bảo vệ rừng, nguồn nước, và các sinh vật quanh mình.

Phong tục và tín ngưỡng của người Ca Dong không chỉ là nét văn hóa riêng biệt mà còn góp phần làm phong phú thêm bản sắc dân tộc Việt Nam. Những giá trị này cần được bảo tồn và phát huy trong bối cảnh hiện đại.